![](https://blog.polona.pl/wp-content/uploads/2016/04/10cover-552x442.jpg)
Psałterz floriański jest znany nie tylko ze swojego bezcennego tekstu – najstarszego zachowanego dużego zasobu średniowiecznej literackiej polszczyzny. Od momentu odkrycia w 1827 roku, badaczy interesują również jego marginalne dekoracje. Na kilkudziesięciu kartach księgi ukazano wśród barwnych floratur scenki i postacie, które momentami zaskakują nawet znawców średniowiecznej sztuki. Wybraliśmy najdziwniejsze z nich.
10. Głowy we floraturach![52212659 23](http://blog.polona.pl/wp-content/uploads/2016/04/52212659-23-552x555.jpg)
![52212659 89](http://blog.polona.pl/wp-content/uploads/2016/04/52212659-89-552x546.jpg)
Floratura zdobiąca marginesy i przestrzenie między kolumnami tekstu jest naturalnym habitatem wszystkich dziwnych istot z Psałterza. Bardzo często z samych kolorowych liści wysuwają się ludzkie twarze i głowy.
9. Lew i kot![52212659 29](http://blog.polona.pl/wp-content/uploads/2016/04/52212659-29-552x552.jpg)
![52212659 25](http://blog.polona.pl/wp-content/uploads/2016/04/52212659-25-552x504.jpg)
Lwy w średniowiecznej ikonografii pojawiają się często, ale ze zmiennym szczęściem. Iluminatorzy, którzy w większości nigdy nie widzieli żywego lwa na oczy, korzystali z wcześniejszych wzorców – prowadziło to do powstawania przedziwnych lwich portretów, w których głównymi wymaganiami była bujna grzywa i groźnie wystawiony język. Na marginesach Psałterza znajdujemy również jednego kota. Badacze toczą spór, czy szykuje się on do skoku na namalowanego obok ptaka, czy też wypoczywa w pozycji piecucha (tzw. „kota, który udaje chleb”).
8. Iskający ptak![52212659 47](http://blog.polona.pl/wp-content/uploads/2016/04/52212659-47-552x509.jpg)
Albo monstrualnych rozmiarów ptak, albo niewielki człowieczek. Trudno wyjaśnić, co dzieje się na tej miniaturze, ale ptak najwyraźniej jest zainteresowany fryzurą jegomościa.
7. Człowiek o bardzo długiej szyi![52212659 67](http://blog.polona.pl/wp-content/uploads/2016/04/52212659-67-552x547.jpg)
Madonna z długą szyją Parmigianina mogłaby pozazdrościć tej postaci, która tym razem nie widnieje na marginesie, tylko między dwiema kolumnami tekstu. Specyficzna, ledwo zarysowana i zbliżona do tonsury fryzura tej postaci może sugerować, że mamy tu wydłużoną postać zakonnika.
6. Uśmiechnięty lew![52212659 64](http://blog.polona.pl/wp-content/uploads/2016/04/52212659-64-552x437.jpg)
W odróżnieniu od poprzedniego lwa, który ma złowrogi wyraz paszczęki, ten sprawia wrażenie radosnego i całkiem sympatycznego.
5. Skrzydlata małpa![52212659 40](http://blog.polona.pl/wp-content/uploads/2016/04/52212659-40-552x494.jpg)
Zanim Frank Baum opisał skrzydlate małpy w Czarnoksiężniku z Krainy Oz, zamieszkiwały one karty Psałterza floriańskiego. Małpa w dodatku nosi twarzową czerwoną czapkę i przez trąbę patrzy w ptasi dziób. Gdyby tego było za mało, iluminator umieścił nad nią trębacza wylegującego się w misce.
4. Jeźdźcy niebieskich świń
![52212659 49](http://blog.polona.pl/wp-content/uploads/2016/04/52212659-49-552x521.jpg)
Hodowlę średniowiecznych świń nazwać można wolnowybiegową. Czcigodna profesja świniopasa nakazała pędzić stadka nierogacizny do zagajników, gdzie posilały się pysznymi żołędziami. Stąd też podobieństwo ówczesnych świń do dzików – okoliczności sprzyjały bowiem szybkim randkom z ich leśnymi przyjaciółmi. Trudno jednak wyjaśnić niebieskie umaszczenie świń. Kolejną zagadką są jeźdźcy, z których jeden z powodzeniem uprawia łucznictwo świnne, drugi z kolei musi chyba dopracować technikę dosiadu.
3. Nagi wirtuoz![52212659 43](http://blog.polona.pl/wp-content/uploads/2016/04/52212659-43-552x552.jpg)
Zagadkowa postać, która pojawia się nad Psalmem 13: „Rzekł jest szalony na siercu swojem: Nie Boga!”, czy też – jak chce Biblia Tysiąclecia – „Mówi głupi w swoim sercu: Nie ma Boga”. Stąd pojawiająca się interpretacja, że ma być to przedstawienie głupca. Golas grający na vielli – jednym z najpopularniejszych i najbardziej cenionych instrumentów średniowiecza – pojawia się jednak też w innych rękopisach i może mieć głebszą symbolikę, związaną z komentarzami do Psalmów.
2. Goły jeździec na lwie pokazującym język![52212659 38](http://blog.polona.pl/wp-content/uploads/2016/04/52212659-38-552x540.jpg)
W zasadzie tak, jak w tytule. Człowiek odziany tylko w kapelusz i buty, dzierżący włócznię i tarczę dosiada lwa, który wystawia czerwony ozór :p
1. Yoda-Nosferatu![yodafb](http://blog.polona.pl/wp-content/uploads/2016/04/yodafb-552x545.jpg)
Mimo różnych prób, tożsamość tej postaci wciąż nie jest wyjaśniona. Nie mamy pewności, czy to satyryczne przedstawienie człowieka z oślimi uszami, czy też diaboliczna figura. Więcej na jej temat przeczytacie tutaj.
◊◊◊
Rozważania na temat miniatur Psałterza floriańskiego będą kontynuowane 23 kwietnia w ramach wykładów towarzyszących jednodniowemu pokazowi rękopisu zorganizowanego w ramach cyklu PIERWSZE/NAJSTARSZE. Więcej informacji o pokazie na stronie Biblioteki Narodowej oraz stronie wydarzenia na Facebooku.
10 zwariowanych miniatur Psałterza floriańskiego by Polona is licensed under a Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe License.