Bahar-e Danesz (Ogród wiedzy) to powstała w Indiach perska opowieść szkatułkowa napisana przez Enajatullaha Kambu (1608-1671). W Bibliotece Narodowej jest przechowywany wspaniale iluminowany rękopis powieści (BOZ 182), której treść na Polona/Blog przybliża w odcinkach dr Albert Kwiatkowski (literaturaperska.com).
W pierwszej części syn władcy Indii Dżahandar oszalał z miłości do Bahrewar Banu, jednak jej ojciec odmówił mu ręki królewny. Dżahandar zamieszkał więc w ogrodzie nieopodal pałacu. Towarzyszyła mu wierna papuga, która starała się pocieszyć Dżahandara, racząc go opowieściami. Oto kolejne z nich.
◊◊◊
Opowieść o księciu Farroch Falu
Władca pewnego dalekiego królestwa nie mógł doczekać się następcy. Któregoś dnia przyszedł do niego pustelnik i podarował mu jabłko. Powiedział, by król dał je swojej żonie. Gdy królowa zje owoc, urodzi wkrótce syna. Tak też się stało.
Po narodzinach chłopca nadworni astrolodzy przepowiedzieli, że gdy królewicz skończy czternaście lat, zobaczy portret pięknej dziewczyny, zakocha się w niej i zachoruje z miłości. Król rozkazał więc ukryć w pałacu wszystkie portrety i obiecał czuwać nad tym, by przepowiednia nigdy się nie spełniła. Na próżno. Po czternastu latach Farroch Fal zobaczył, że jedna ze służących chowa coś przed nim w szkatułce. Zajrzał do środka i zobaczył portret pięknej dziewczyny. Natychmiast się w niej zakochał i postanowił ją odnaleźć. W wędrówce towarzyszył mu jego przyjaciel Dża’far, który był synem wezyra.
Po paru dniach dotarli do miasta i zatrzymali się na nocleg w hinduskiej świątyni. W nocy Dża’far udał się na przechadzkę i książę został sam. Nagle usłyszał jakieś głosy. Ukrył się więc za posągiem bóstwa. Wtedy do świątyni weszli złodzieje, stanęli przed posągiem i upadli na twarz. Wyznali, że zamierzają ukraść wysadzane drogocennymi klejnotami łoże, na którym śpi córka władcy tego miasta. Przyrzekli bóstwu, że jeśli im się to uda, złożą mu w ofierze dziewczynę. Pomodlili się chwilę i odeszli.
Nie minęła godzina, a byli już z powrotem. Nieśli ze sobą łoże, na którym spała księżniczka. Udając głos bóstwa Farroch Fal rozkazał złodziejom, by zgodnie z daną mu obietnicą jeden z nich umieścił łoże ze śpiącą dziewczyną na ołtarzu. Gdy złodziej to zrobił, książę wyskoczył zza posągu i ściął mu głowę. Wkrótce to samo spotkało pozostałych złodziei. Wtedy Farroch Fal obudził księżniczkę, wszystko jej opowiedział, po czym zaniósł ją z powrotem do komnaty.
Następnego dnia Farroch Fal i Dża’far wyruszyli w dalszą wędrówkę. Po paru dniach dotarli do Udżdżainu, miasta, do którego ściągali kupcy ze wszystkich stron świata. Pragnąc odnaleźć wybrankę Farroch Fala, Dża’far otworzył kram, a wśród towarów umieścił portret dziewczyny. Nie minął dzień, gdy jakiś podróżny rozpoznał, kim jest przedstawiona na portrecie postać. Była ona piękną, lecz groźną królową, która niegdyś wydała wojnę wszystkim mężczyznom. Jej królestwo zamieszkiwały same kobiety.
Farroch Fal i Dża’far ruszyli w dalszą drogę. Wkrótce dotarli do drzewa, na którym dostrzegli gniazdo Simorga*. W gnieździe były same pisklęta, a po wspinał się wielki wąż. Książę zabił gada, nie wahając się ani chwili. Gdy Simorg wrócił do swych piskląt, sowicie wynagrodził Farroch Fala. Zabrał wędrowców do kraju Amazonek, po czym podarował księciu swoje pióro. Powiedział, żeby je spalił, gdyby kiedykolwiek potrzebował pomocy.
W kraju Amazonek Farroch Fal i Dża’far przebrali się za kobiety i zaczęli udawać muzykantki. Grali tak ładnie, że zaprosiła ich do pałacu sama królowa. Od kobiety, która pełniła urząd wezyra dowiedzieli się, jaki jest powód nienawiści królowej do mężczyzn. Była ona niegdyś ptakiem i gdy pewnego razu wysiadywała jaja, jej gniazdo zajęło się ogniem. Tchórzliwy samiec uciekł, a ona spłonęła wraz z pisklętami. Odrodziła się w ludzkiej postaci i przysięgła, że będzie nienawidzić mężczyzn.
Farroch Fal postanowił zdobyć królową podstępem. Spalił pióro Simorga i za jego pomocą zebrał armię. Najechał kraj Amazonek, a do królowej wysłał posłańca. Ten przekazał jej, że książę poprzysiągł dozgonną nienawiść kobietom. Zaintrygowana królowa zaprosiła go na rozmowę. Farroch Fal zaproponował jej, że skoro tak wiele ich łączy, powinni się pobrać, by w ten sposób zakończyć panującą między nimi nienawiść. Tak też się stało.
Opowieść o handlarzu Azizie
W mieście Udżdżain żył sobie młody handlarz imieniem Aziz, który prowadził szczęśliwe i beztroskie życie. Pewnego dnia przejeżdżający przez Udżdżain podróżny opowiedział mu o mieście zwanym Lo’batbaz. Było ono niczym raj na ziemi. Aziz zdecydował się więc porzucić swoje dotychczasowe życie i wyruszyć na poszukiwanie miasta.
Podczas swojej wędrówki spotkał młodzieńca, który zaklinał się, że Lo’batbaz nie istnieje i radził mu zawrócić. Jednak Aziz upierał się przy swoim. Młodzieniec podarował mu więc magiczny miecz, wyjawiając mu, że ilekroć ten będzie zmęczony, wystarczy, że wyjmie miecz z pochwy. Tak też się stało: za każdym razem gdy Aziz wyjmował miecz, przed jego oczami pojawiało się wspaniałe miasto, w którym mógł odpoczywać do woli. Podróżował tak, dopóki nie zgubił miecza.
Pewnego dnia swojej wędrówki dotarł na plantację, na której rosło wielkie drzewo spowite gęstą mgłą. Co rano podchodził do niego mężczyzna i stawiał pod drzewem czarę wina. Z mgły wyłaniała się ręka, zabierała czarę, po czym zwracała ją pustą.
Aziz zatrzymał się na jakiś czas u właściciela plantacji. Wkrótce mężczyzna musiał wyjechać na parę dni i przykazał Azizowi, by ten co rano zanosił pod drzewo czarę wina. Młodzieniec obiecał tak robić. Jednak już pierwszego dnia, gdy z mgły wyłoniła się ręka, chwycił ją i nie chciał puścić. Wtedy z mgły wyleciał olbrzymi ptak, chwycił Aziza w swoje szpony, uniósł w powietrze i odleciał. Leciał i leciał, aż w końcu upuścił go nad jakąś wyniosłą kopułą. Młodzieniec wpadł do ciemnej głębokiej jamy. Zobaczył w niej drzwi. Za nimi był korytarz, który prowadził na dziedziniec otoczony murem. Gdy już wspinał się na mur, jakiś mężczyzna zarzucił mu sznur na szyję i zaprowadził do pięknej dziewczyny. Ona spojrzała zaś na niego i rzekła, że zdobycz jest marna. Kazała go więc wypuścić i przyprowadzić za jakiś czas. Ze strachu i zmęczenia Aziz stracił przytomność.
Gdy doszedł do siebie, zobaczył, że leży na pustyni. Przechodzący obok starzec wskazał mu, dokąd ma się kierować. Tak dotarł do miasta, które przypominało raj. Gdy je podziwiał, otoczyli go jacyś ludzie, którzy zabrali go do łaźni, ubrali w piękne szaty, włożyli na głowę koronę i posadzili na tronie. Dowiedział się, że znajduje się w mieście Lo’batbaz, którego król właśnie umarł. Zgodnie z tutejszym prawem pierwszy przybysz, który zjawi się w mieście po śmierci władcy, zostaje jego następcą i musi poślubić córkę zmarłego króla.
Następnego dnia, gdy Aziz obudził się ze snu, zobaczył, że znów jest na pustyni. Wokół nie było żywego ducha. W oddali wznosiło się miasto. Poszedł więc w jego stronę. Gdy się zbliżył, przystanął zdumiony. Był to Udżdżain, z którego wyruszył w podróż. Zrozpaczony rozdał cały swój majątek ubogim, porzucił rodzinę i przyjaciół, a resztę życia spędził na odludziu.
◊◊◊
* Simorg to mityczny ptak występujący już w Aweście. Mieszka na rosnącym pośrodku wielkiego morza kosmicznym drzewie, które leczy wszelkie choroby. W tradycji zawartej w Szahname, jego gniazdo znajduje się w wysokich i niedostępnych górach. W literaturze mistycznej postać Simorga uwiecznił perski poeta mistyczny Attar (XII/XIII w. n.e.), czyniąc z niego mitycznego króla ptaków. W bajkach perskich występuje w roli magicznego pomocnika bohaterów.
Ogród wiedzy, część XIII by Albert Kwiatkowski is licensed under a Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe License.
