Profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, Władysław Semkowicz (1878–1949), był historykiem uprawiającym wiele dziedzin. Interesował się paleografią i kartografią, genealogią i heraldyką, a także numizmatyką. Pozostawił po sobie wiele liczących się artykułów, studiów i książek, na których wychowują się kolejne pokolenia adeptów historii, o czym pisałem już w poświęconym mu tekście. Do tych najciekawszych należą m.in.: Encyklopedia nauk pomocniczych historii, Sprawa świętego Stanisława, Polacy i Słowacy, Po wcieleniu Wołynia, Życie naukowe współczesnego Krakowa,a ponadto rzecz o rycerzu Zyndramie z Maszkowic, uczestniku bitwy pod Grunwaldem, czy o profesorze Oswaldzie Balcerze, historyku ustroju i prawa polskiego.
Semkowicz został aresztowany wraz z grupą innych profesorów UJ podczas Sonderaktion Krakau 6 listopada 1939 roku. Z Krakowa został przewieziony do Wrocławia, następnie do obozu koncentracyjnego w Sachsenhausen, skąd po roku został zwolniony.
Wśród aresztowanych tamtego dnia znaleźli się znani literaturoznawcy i językoznawcy, m.in. Stefan Kołaczkowski, Tadeusz Lehr-Spławiński, Tadeusz Milewski, Kazimierz Nitsch, Stanisław Pigoń, Stanisław Urbańczyk czy Ignacy Chrzanowski (autor wielu znakomitych książek: o Mikołaju Reju, Janie Długoszu, Marcinie Bielskim, Ignacym Krasickim, Adamie Naruszewiczu, Piotrze Skardze, Aleksandrze Fredrze, Joachimie Lelewelu, Henryku Sienkiewiczu). Niestety, Chrzanowski zmarł w Sachsenhausen 19 stycznia 1940 roku.
Wśród aresztowanych historyków znalazł się Henryk Batowski (1907–1999), autor książki Państwa bałkańskie 1800–1925 z 1938 roku, więzień Sachsenhausen i Dachau. Został zwolniony dzięki interwencji Ivo Andricia, wybitnego pisarza, ambasadora Jugosławii w Berlinie (laureata literackiej Nagrody Nobla z 1961 roku). W 1940 roku zwolniono z Sachsenhausen Aleksandra Birkenmajera (1890–1967), historyka filozofii oraz nauk ścisłych, pracownika Biblioteki Jagiellońskiej, w której pełnił funkcję kierownika Działu Rękopisów i Starych Druków. Obóz w Sachsenhausen przeżył także Jan Konstanty Dąbrowski (1890–1965), kierownik Katedry Historii Średniowiecznej UJ, po wojnie prorektor UJ oraz dyrektor Biblioteki PAN w Krakowie, autor książek o królach Władysławie Łokietku, Kazimierzu Wielkim i Władysławie I Jagiellończyku, a ponadto kilku książek na temat historii Krakowa. Władysław Konopczyński (1880–1952) był pierwszym redaktorem Polskiego Słownika Biograficznego, od 1931 roku do wybuchu wojny, autorem książek o wzajemnych relacjach między Polską a Szwecją, Polską a Anglią, Polską a Turcją, ale także prac poświęconych Stanisławowi Konarskiemu i Kazimierzowi Pułaskiemu.
W styczniu 1941 roku zwolniono z obozu w Dachau Kazimierza Lepszego (1904–1964), autora prac o Zygmuncie Auguście i Stefanie Batorym, o Janie Zamoyskim i Andrzeju Fryczu Modrzewskim oraz studiów Dzieje floty polskiej i Zarys dziejów marynarki polskiej. Po wojnie Lepszy dwukrotnie był prorektorem UJ oraz od 1962 roku aż do śmierci – rektorem. Sylwiusz Korwin-Mikucki (1898–1983), więziony do lutego 1940 roku, po odejściu Semkowicza na emeryturę w 1947 roku objął po nim Katedrę Nauk Pomocniczych Historii na UJ, był też dyrektorem Instytutu Historii, dziekanem i prorektorem. Ludwik Marian Piotrowicz (1886–1957), jeszcze przed wybuchem wojny ogłosił rzecz o Plutarchu i Dzieje rzymskie, a także przekład Ustroju politycznego Aten Arystotelesa. Zwolniony z obozu w lutym 1940 roku, opracował Atlas historii starożytnej, przetłumaczył Politykę Arystotelesa i Historię cesarstwa rzymskiego Herodiana.
Kazimierza Piwarskiego (1903–1968) uwolniono w 1941 roku. Po wojnie pracował na UJ, a także w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Krakowie (był też rektorem tej uczelni). Pisał o polityce Jana III Sobieskiego, o historii Śląska. Do jego ważniejszych dzieł należy Watykan a faszyzm 1929–1939 oraz wielokrotnie wznawiana Historia powszechna nowożytna 1640–1789. Obozu w Sachsenhausen nie przeżył Leon Sternbach (1864–1940), przyjaciel Adama Asnyka i Stanisława Wyspiańskiego, cieszący się w świecie sławą najwybitniejszego bizantynisty, pierwszego po słynnym Karlu Krumbacherze. Do jego wychowanków zalicza się m.in. Kazimierza Kumanieckiego, Tedeusza Lehr-Spławińskiego, Ludwika Piotrowicza, Tadeusza Sinkę czy Stanisława Skiminę.
◊◊◊
Digitalizację materiałów bibliotecznych w ramach projektu „Patrimonium – zabytki piśmiennictwa” dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.
◊◊◊
