W kolekcji rękopisów, grafik i konspiracyjnych wydań Krzysztofa Kamila Baczyńskiego tomik W żalu najczystszym jest dziełem wyjątkowym. Niewielki zbiór osiemnastu utworów dwudziestojednoletni poeta przygotował własnoręcznie jako podarunek ślubny dla swojej przyszłej żony, Barbary Drapczyńskiej – widzimy w dedykacji „Mojej ukochanej Basieńce w dniu naszego ślubu. Krzysztof. dn. 3/VI/1942r.”.
Na tej samej stronie znajduje się również motto zaczerpnięte z Prób Cypriana Kamila Norwida: „Pieśń twa – nie skona z niedokończoności – Jeźli anielstwo jej wyżywić zdołasz”. Fragment Na zapytanie: czemu w Konfederatce? Odpowiedź Norwida jest też przywołany przy wierszu Bohater.
Wiersze zamieszczone w tomiku znane są z innych źródeł, zwłaszcza tzw. Kodeksu 39/42, rękopisu Krzyż człowieczy i konspiracyjnego zbioru wierszy wybranych, opublikowanych pod pseudonimem Jan Bugaj. Niektóre z nich zostały zapisane w nieco zmienionej wersji – Baczyński zmieniał kolejność wyrazów w strofach i wprowadzał inne drobne modyfikacje. Widać to choćby w Pieśni o ciemności i wierszu o incipicie „Świat – kryształowa kula”.
W żalu najczystszym to dzieło wyjątkowe nie tylko ze względu na jego osobisty charakter. Baczyński przyozdobił czterdziestostronicową książeczkę własnoręcznie malowanymi akwarelkami i inicjałami, upodabniając ją do średniowiecznego rękopisu. Na wklejonych karteczkach widnieją zwierzęta: czerwony koń w Rycerzu i jelonek przy Wolności.
Przy innych wierszach widnieją lekko naiwne przedstawienia drzew, drobne pejzaże i inne motywy. Na niektórych akwarelkach wciąż widać odciski palców poety.
Tomik znalazł się w Bibliotece Narodowej w 1963 roku, został zakupiony wraz z innymi rękopisami poety od matki Barbary, Feliksy Drapczyńskiej. Wraz z pozostałą spuścizną przechowywaną w BN, stanowią one największy zachowany zbiór rękopisów, rysunków, korespondencji i konspiracyjnych wydań Baczyńskiego, przez których pryzmat widzimy całe życie młodego poety.
◊◊◊
Oryginalny rękopis W żalu najczystszym będzie można zobaczyć w sobotę 18 czerwca na jednodniowej wystawie w Pałacu Rzeczypospolitej w Warszawie w ramach Imienin Jana Kochanowskiego. Z tej okazji ukazało się faksymilowe wydanie zbiorku opublikowane przez Wydawnictwo Świat Książki.
W żalu najczystszym by Polona is licensed under a Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe License.
