Sto dwadzieścia lat temu, 29 października 1903 roku w Korolówce pod Tarnopolem urodził się Mieczysław Jastrun, jeden z najważniejszych pisarzy polskich XX wieku; przede wszystkim poeta, ale także prozaik, eseista i diarysta, wreszcie tłumacz. To jemu zawdzięczamy przekłady Puszkina, Hölderlina, Rilkego.
Tłumaczył z kilku języków. Z rosyjskiego najchętniej Aleksandra Puszkina. W 1952 roku opublikował przekład jego powieści poetyckiej Połtawa. W okresie okupacji pracował nad tłumaczeniem Dumy o Opanasie Eduarda Bagrickiego. W tym samym czasie przekładał z niemieckiego Friedricha Hölderlina oraz Rainera Marię Rilkego. Jego wielkim sukcesem okazały się publikacje z początku lat sześćdziesiątych XX wieku – Sonety do Orfeusza oraz Elegie duinejskie Rilkego, a także dwie edycje poezji wybranych Hölderlina (jedna ukazała się nakładem Państwowego Instytutu Wydawniczego, drugą wydało Wydawnictwo Literackie).
W roku 1974 Wydawnictwo Literackie w Krakowie ogłosiło obszerny dwujęzyczny tom Poezji Rilkego, który cieszył się tak wielką popularnością wśród czytelników, że w 1987 oraz w 1993 roku na rynku księgarskim ukazały się wznowienia tej edycji. Ponadto z niemieckiego Jastrun przełożył sztukę Friedricha Dürrenmatta Nocna rozmowa z człowiekiem, którym się gardzi. A przecież popularyzował on także lirykę rosyjską, niemiecką, a nadto francuską jako redaktor. Już w roku 1947 wydał wraz z Sewerynem Pollakiem antologię Dwa wieki poezji rosyjskiej, w latach 1957–1959 razem z Pollakiem, a także z Anatolem Sternem i Adamem Ważykiem ogłosił trzy tomy z poezją, poematami i utworami dramatycznymi Włodzimierza Majakowskiego. W 1965 roku wydał antologię Symboliści francuscy. Od Baudelaire’a do Valéry’ego, natomiast w 1975 przy jego wielkim udziale redakcyjnym ukazała się Antologia poezji węgierskiej. Do najświetniejszych osiągnięć Jastruna w tym zakresie należy redakcja Kwiatów zła Baudelaire’a, ogłoszona w roku 1958 i następnie sukcesywnie wznawiana. W tym tomie pomieszczone zostały przekłady pióra m.in.: Antoniego Langego, Bronisławy Ostrowskiej, Miriama, a nadto Wisławy Szymborskiej, Zbigniewa Bieńkowskiego oraz samego Jastruna.
Na szczególną uwagę zasługują komentarze literaturoznawcze, jakimi opatrywał tłumaczonych i redagowanych przez siebie poetów. Bo też Jastrun był wybornym eseistą. Napisał kilka książek o polskich poetach: Poeta i dworzanin o Janie Kochanowskim, Gwiaździsty diament o Cyprianie Kamilu Norwidzie oraz tzw. powieść biograficzną zatytułowaną Mickiewicz. Na książkach tych wychowało się kilka pokoleń nauczycieli i licealistów. Niezależnie od tego przygotował do druku wybory liryki wymienionych wyżej autorów oraz Juliusza Słowackiego, Bolesława Leśmiana, Leopolda Staffa. Wszystkie te książki zyskały wysokie oceny zarówno polonistów, jak i znawców sztuki edytorskiej.
Eseistyka stanowiła ważną gałąź jego twórczości. Jego pierwszą istotną książką eseistyczną były Wizerunki (1950). Pisał tutaj Jastrun o najwybitniejszych poetach renesansu, romantyzmu i współczesności. Dekadę później ukazał się tom Między słowem a milczeniem z tekstami o literaturze niemieckiej i francuskiej oraz polskiej, o Stanisławie Wyspiańskim i Tadeuszu Micińskim. Rok 1962 przyniósł Mit śródziemnomorski, zaś 1965 – tom studiów o charakterze programowym Poezja i rzeczywistość.
Potem była książka w dużej mierze traktująca o poezji oświeceniowej, czyli Wolność wyboru, a także Walka o słowo – rzecz z pogranicza teorii i historii literatury. Do wymienionych warto dorzucić rzadkiej urody tom Podróż do Grecji (1978), w którym poeta opisał Ateny i Pireus, Termopile i Mykeny, Korynt i Delfy, Epidauros oraz grób Agamemnona. W krótkim czasie ta sugestywna narracja stała się lekturą obowiązkową dla wszystkich zainteresowanych literaturą i przygotowujących się do eskapady na południe Europy.
Jak wiadomo, Mieczysław Jastrun pozostawił po sobie ważny dorobek prozatorski – nie tylko opowieść o Słowackim i jego matce Spotkanie z Salomeą, ale także, a raczej przede wszystkim autobiograficzną powieści Piękna choroba oraz opowiadania: Głos po człowieku, Zburzone miasto, Dziecko z karabinem czy Błękitny domu, zebranych i ogłoszonych po śmierci pisarza w książce W innym miejscu, w innym czasie.
Ważnym świadectwem życia Mieczysława Jastruna okazał się dziennik, jaki pisarz zaczął prowadzić w latach pięćdziesiątych XX wieku. Zapisy diarystyczne znalazły się co prawda w książce z 1955 Dzienniki i wspomnienia, jednak – z uwagi na komunistyczną cenzurę z czasów Polski Ludowej – ich edycja w kraju okazała się niemożliwa. Dopiero w 1990 roku, nakładem Pulsu w Londynie, Włodzimierz Bolecki ogłosił wybór z dziennika z lat 1955–1960, a najobszerniejszą edycję Dziennik 1955–1981 wydał w roku 2002 syn znakomitego poety i tłumacza Tomasz Jastrun, który opatrzył ów tom szkicem znacząco zatytułowanym Ucisk historii i uczucie poezji.
O twórczości poetyckiej, podobnie jak i o biografii Mieczysława Jastruna pisałem szerzej w lutym tego roku w tekście Twórcza wszechstronność Mieczysława Jastruna, opublikowanym na blogu POLONY z okazji czterdziestej rocznicy jego śmierci. A zatem teraz gwoli ścisłości: jako poeta zadebiutował w 1929 roku zbiorem Spotkanie w czasie. W okresie dwudziestolecia międzywojennego wydał jeszcze trzy zbiory: Inna młodość, Dzieje nieostygłe oraz Strumień i milczenie. Publikował wtedy w renomowanych czasopismach, w „Skamandrze” i „Wiadomościach Literackich”, a także w „Ateneum” i „Kamenie”.
Wojnę przeżył we Lwowie i Warszawie. Po wyzwoleniu pracował w redakcji „Kuźnicy”, publikował regularnie w „Twórczości” i „Nowej Kulturze”, w 1957 roku brał udział (razem z m.in. Jerzym Andrzejewskim, Pawłem Hertzem i Zygmuntem Mycielskim) w pracach nad tworzeniem formuły i przygotowaniem do druku miesięcznika literackiego „Europa”. Niestety, ukazanie się pisma zablokowała odgórnie ówczesna władza. Wówczas Jastrun wystąpił z PZPR. W 1964 podpisał się pod „Listem 34” pisarzy i uczonych występujących w obronie wolności słowa, a w 1976 – pod „Memoriałem 101” w proteście przed planowanymi zmianami w Konstytucji. W sierpniu 1980 roku dołączył do apelu 64 intelektualistów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami.
Zmarł 22 lutego 1983 roku w Warszawie. Rok po tym jak Jacek Łukasiewicz opublikował wyczerpującą monografię jego twórczości pod tytułem Mieczysława Jastruna spotkania w czasie, nawiązującym do debiutanckiego zbioru wierszy tego wybitnego poety.
