Lucjan Rydel, poeta, dramaturg, eseista i tłumacz

Lucjan Rydel zmarł sto pięć lat temu, 8 kwietnia 1918 roku w Bronowicach (kiedyś osobna wieś, obecnie dzielnica Krakowa). Miał czterdzieści osiem lat. Przyczyną śmierci były choroba nerek i ciężkie zapalenie płuc. Pisarz pochowany został na Cmentarzu Rakowickim. Pozostawił po sobie nie tylko obszerną i zróżnicowaną pod względem rodzajowym twórczość literacką, ale także legendę tego, który został sportretowany przez Stanisława Wyspiańskiego w Weselu jako Pan Młody, do czego w szkicu Plotka o »Weselu« wrócił dwie dekady później Tadeusz Boy-Żeleński.

Wyspiański był jednym z najbliższych przyjaciół Rydla. Z roku 1893 pochodzi fotografia, na której Rydel i Wyspiański stoją obok siebie w towarzystwie malarza Karola Maszkowskiego, kompozytora Henryka Opieńskiego oraz Stanisława Estreichera, bibliografa, przyszłego rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego. Świadectwem tej przyjaźni jest m.in. zbiór listów Wyspiańskiego do Rydla z lat 1890–1906, opracowany przez historyka literatury Leona Płoszewskiego i przechowywany w Bibliotece Narodowej.

20 listopada 1900 roku Lucjan Rydel ożenił się z  Jadwigą Mikołajczykówną. Wesele odbyło się w dworku malarza Włodzimierza Tetmajera w Bronowicach. 16 marca 1901 roku w Teatrze Miejskim w Krakowie doszło do premiery dramatu Wyspiańskiego w reżyserii Adolfa Walewskiego. Urodzony 17 maja 1870 roku w Krakowie, Lucjan Rydel był już wtedy po studiach prawniczych na UJ i po pobycie stypendialnym w Paryżu, gdzie słuchał wykładów w Collège de France, École des Beaux-Arts i na Sorbonie. Od najmłodszych lat przejawiał zainteresowania literackie. Pisał wiersze. Gdy miał czternaście lat, był już autorem sporego zeszytu utworów lirycznych, który został nazwany Pierwsze rymy.

Najpierw sukces odniósł jako dramaturg, autor sztuk teatralnych z powodzeniem wystawianych w Krakowie pod koniec XIX wieku, takich jak: Matka, Na marne, Dies irae czy Zaczarowane koło.

To o tym ostatnim utworze napisał Juliusz Kleiner: „Neoromantyzm pozbawiony pesymizmu, chorobliwości, buntu, pogodnie (i płytko) bawiący się cudami romantycznej fantazji, zdobył poklask publiczności (…). Ludowość i historyczność, fantastyka i dramat namiętności, echa Balladyny i Dzwonu zatopionego złączone zostały w barwnym widowisku i w potoczystej fali doskonałego wiersza przez poetę, który różnych form i tematów poszukiwał, aż znalazł ideał w helleńskim pięknie”.

Potem sukces odniósł Rydel jako poeta. Wydany w 1899 roku tom Poezje (wznawiany kilka razy na początku XX wieku) został graficznie opracowany przez Wyspiańskiego. W wierszach z tego tomu poeta pisał: „Żółte listki brzóz / Dygocą, dygocą, / Bo je dzisiaj nocą / Zwarzył siwy mróz. // I padają z drzew / Jak ulewa złota, / Po ziemi je miota / Wiatru zimny wiew” (Jesienią); „Jechać muszę – bądź mi zdrowa, / Gdy będę daleko, / I niech Pan Bóg cię zachowa / Pod swoją opieką, // Jadę przeciw mojej woli / Jadę przeciw chęci, / Coś za tobą w sercu boli, / W oczach łza się kręci” (Jechać muszę); „Od Krakowa czarny las, / Nad tym lasem tęczy pas… / Ona tam daleko, / Gdzieś za siódmą rzeką, / Lecz Bóg tęczą związał nas” (Od Krakowa czarny las).

Następne lata przyniosły tak ważne utwory dramatyczne, jak skierowane do masowego odbiorcy misterium Betlejem polskie, klechda dla młodych czytelników Madejowe łoże oraz trylogia historyczna Zygmunt August, na którą składają się części: Królewski jedynak, Złote więzy i Ostatni. Co ciekawe, korzystając z tego tekstu Tadeusz Joteyko skomponował operę pod tym samym tytułem. Trzeba w tym miejscu dodać, że do utworów Rydla muzykę komponowali ponadto: Władysław Żeleński, Bolesław Wallek-Walewski, Jan Tomasz Wydżga, Bolesław Raczyński.

Oprócz talentu poetyckiego i dramaturgicznego miał też talent eseistyczny i translatorski. Napisał kilka bogato ilustrowanych broszur historycznych, do których należą: Awanturnik XVIII wieku, książę »Denassów« oraz Królowa Jadwiga, a nawet popularyzatorska Mała historia Polski.

Ponadto wydał tom szkiców Z greckiego świata, następnie książkę o Wilnie, przewodnik po katedrze wawelskiej oraz tom Warszawa i jej dzieje kulturalne i wojenne. Przy okazji opatrzył przedmową wybór pism Marii Konopnickiej, do której to książki ornamenty opracował Wyspiański, oraz był edytorem dzieła Torquata Tassa Goffred albo Jeruzalem wyzwolona w przekładzie Piotra Kochanowskiego.

Ważną rolę w jego dorobku stanowi praca przekładowa. W ciągu krótkiego życia Rydel tłumaczył głównie poetów starożytnych: Pindara, Anakreonta, Horacego, Apulejusza. Przełożył fragmenty Iliady Homera. Ale jego najważniejszym dokonaniem w tym zakresie jest tłumaczenie komedii Moliera w pięciu aktach zatytułowanej Sawantki.

W roku 1908 odkupił od Włodzimierza Tetmajera dworek w Bronowicach, zainicjował jego remont oraz przebudowę, a w roku 1912 zamieszkał w nim z żoną i dwójką dzieci. Dom nosi do dzisiaj nazwę Rydlówka i podlega Muzeum Historycznemu Miasta Krakowa.