Bahar-e Danesz (Ogród wiedzy) to powstała w Indiach perska opowieść szkatułkowa napisana przez Enajatullaha Kambu (1608-1671). W Bibliotece Narodowej jest przechowywany wspaniale iluminowany rękopis powieści (BOZ 182), której treść na Polona/Blog przybliża w odcinkach dr Albert Kwiatkowski (literaturaperska.com).
◊◊◊
Władca Indii nie mógł doczekać się następcy. Radził się uczonych, prosił o pomoc Boga, lecz na próżno. Aż pewnego dnia, po wielu latach starań, urodził mu się syn. Chłopcu dano na imię Dżahandar, a gdy skończył cztery lata cztery miesiące i cztery dni, jego wykształceniem zajął się wyśmienity nauczyciel.
W wieku czternastu lat królewicz zakończył naukę i większość czasu spędzał na polowaniu. Gdy pewnego dnia wracał z łowów, wjechał do ogrodu – zobaczył tam na brzegu strumienia siedzącego pod drzewem mężczyznę, obok którego stała klatka z papugą. Ptak potrafił mówić i był mądry niczym dudek – posłaniec Salomona. W zamian za papugę Dżahandar dał mężczyźnie drogocenny klejnot i odtąd nie rozstawał się z cudownym ptakiem.
Pewnego dnia Dżahandar siedział w towarzystwie Mehr Parwar – jednej ze swych kobiet. Mehr Parwar była piękna, a on zachwycał się jej urodą. Oboje pili wino, gdy nagle kobieta spytała, czy widział na świecie piękniejszą od niej. Zanim królewicz zdążył odpowiedzieć, rozległ się śmiech papugi, która siedziała w klatce zawieszonej na ścianie. Ptak rzekł, że to pycha Mehr Parwar tak go rozśmieszyła, po czym dodał, że jest kraj, którego władca ma córkę tak piękną, że słońce nie może na nią patrzeć. Dziewczyna ma na imię Bahrewar Banu.
Dżahandar zakochał się w nieznajomej królewnie. Wezwał do siebie Binazira – malarza tak uzdolnionego, że sam Mani* mógłby być jego uczniem, po czym kazał mu udać się do Bahrewar Banu i zdobyć dla niego jej portret. Binazir przebrał się za kupca i ruszył w drogę. Przybył do Minusawad – stolicy królestwa, w którym panował ojciec Bahrewar Banu i rozłożył swój kram w ogrodzie, w którym lubiła przebywać królewna.
Bahrewar Banu wezwała kupca do siebie, by obejrzeć towary, które przywiózł. Siedziała jednak za zasłoną, więc nie mógł jej zobaczyć. Jej ciekawość wzbudziła pewna szkatułka. Binazir zgodził się ją otworzyć tylko w obecności królewny i tym sposobem ją ujrzał. W szkatułce chował namalowany przez siebie portret Dżahandara. Wyjaśnił królewnie, że przedstawia on przyszłego władcę Indii, młodzieńca pięknego jak Józef**, silnego jak Rustam*** i mądrego jak Platon. Bahrewar Banu zakochała się w królewiczu i kupiła od Binazira portret.
Binazir napatrzył się na Bahrewar Banu, po czym z pamięci namalował jej portret i wrócił do Indii. Gdy Dżahandar zobaczył portret królewny, z miłości postradał rozum i stał się niczym Madżnun****. Nie słuchał żadnych rad i nikt nie potrafił wyleczyć go z szaleństwa. W końcu królewscy doradcy postanowili opowiadać mu historie o niewiernych kobietach i w ten sposób wyleczyć go z miłości…
[ciąg dalszy nastąpi]
◊◊◊
*Mani – twórca manicheizmu, synkretycznej, opartej na dualizmie religii. Mani żył w III wieku n.e. Wrażenie, jakie wywarł na sasanidzkim władcy Szapurze I doprowadziło do uznania manicheizmu w Iranie. Po śmierci Szapura został wtrącony do więzienia, gdzie wkrótce zmarł. Mani prowadził szeroko zakrojoną działalność misyjną. Wiele podróżował i wiele pisał, a swoje księgi ozdabiał ilustracjami, które w świecie muzułmańskim uchodziły za niedościgniony wzór i zapewniły mu sławę niezrównanego malarza.
**Józef – ostatni z patriarchów biblijnych, muzułmański prorok, ukochany syn Jakuba. W literaturze perskiej Józef uosabia piękno.
***Rustam – największy heros legendarnego Iranu, jeden z głównych bohaterów Księgi Królewskiej (Szahname) – narodowego eposu Irańczyków, który napisał na przełomie X i XI wieku Abolqasem Ferdousi.
****Madżnun – postać z legendy arabskiej. Legenda ta bardzo silnie zadomowiła się w literaturze perskiej, do której wprowadził ją pod koniec XII wieku Nizami z Gandżi. Kajs poznał w szkole dziewczynę imieniem Lejla i oboje zakochali się w sobie. Miłość Kajsa była tak silna, że ludzie nazwali go Madżnunem, czyli opętanym przez dżinny. Plotki sprawiły, że zakochani przestali się widywać. Madżnun zaczął wtedy układać pieśni o swej miłości do Lejli i włóczyć się smutny, śpiewając je wszystkim, których napotkał. Jego ojciec poszedł do plemienia Lejli w swaty, lecz odmówiono mu dziewczyny mówiąc, że Kajs swoim zachowaniem szarga jej dobre imię. Madżnun porzucił wszystko i udał się na pustynię, gdzie żył wśród dzikich zwierząt. Dowiedziawszy się o śmierci ukochanej, poszedł na jej grób, gdzie umarł w smutku.
Ogród wiedzy, część I by Albert Kwiatkowski is licensed under a Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe License.
