Janusz Drzewucki
Jeden z najwybitniejszych literaturoznawców powojennej Polski, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, współtwórca Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk, założyciel miesięcznika „Twórczość”, historyk literatury i krytyk literacki, autor książek o Adamie Mickiewiczu, Cyprianie Kamilu Norwidzie i Stanisławie Wyspiańskim, o epoce Młodej Polski, o współczesnej polskiej poezji i prozie, wreszcie wydawca pism Krzysztofa Kamila Baczyńskiego – Kazimierz Wyka. Właśnie mija sto piętnasta rocznica jego urodzin. Przyszły autor Życia na niby, Pogranicza powieści i Rzeczy wyobraźni przyszedł na świat w podkrakowskich Krzeszowicach 19 marca 1910 roku.
Jego dorobek jest nie do przecenienia. Dwie ważne prace: Modernizm polski oraz Pokolenia literackie napisał jeszcze przed wojną, ale drukiem ukazały się dużo później. Już w 1948 roku wydał Pogranicze powieści, czyli zbiór szkiców o prozie powstałej w ciągu trzech pierwszych lat po wyzwoleniu. Książka ta, której bohaterami są m.in. Maria Dąbrowska, Seweryna Szmaglewska, Tadeusz Borowski, Ksawery Pruszyński, Kornel Filipowicz, Jerzy Andrzejewski, Kazimierz Brandys, Jarosław Iwaszkiewicz czy Teodor Parnicki to do dzisiaj lektura obowiązkowa dla każdego studenta polonistyki. W latach pięćdziesiątych powstały też: rozprawa o Weselu Wyspiańskiego, monografia Teki Stańczyka, opublikowany w wersji powielaczowej Zarys współczesnej literatury polskiej, obejmujący lata 1884–1925, wreszcie studium o formie Pana Tadeusza. W roku 1957 ukazało się Życie na niby, a więc tom szkiców powstałych w czasie okupacji, których tematem jest życie społeczne w Generalnym Gubernatorstwie. Kto chce wiedzieć, jak wyglądała codzienność w czasie okupacji hitlerowskiej, nie może nie znać przynajmniej rozdziału Gospodarka wyłączona.
Wyka uczył się w liceum w Krakowie, studiował polonistykę na UJ, doktorat napisał pod kierunkiem Stefana Kołaczkowskiego na temat programu Młodej Polski, publikował na łamach „Tygodnika Ilustrowanego”, „Drogi”, „Pionu”. Cudem uniknął aresztowania w ramach Sonderaktion Krakau 6 listopada 1939 roku. Brał udział w życiu konspiracyjnym UJ i Polskiej Akademii Umiejętności, publikował w podziemnym „Miesięczniku Literackim”. Do najważniejszych jego publikacji z czasu okupacji należy List do Jana Bugaja, czyli wnikliwa i dalekowzroczna analiza wierszy Krzysztofa Kamila Baczyńskiego. Tekst ów był po wyzwoleniu ogłoszony w wielokrotnie wznawianej książce Rzecz wyobraźni.
3
-https://polona2.pl/item/rzecz-wyobrazni,MjM1NzYwNzI/62/#item
W roku 1945 założył w Krakowie miesięcznik „Twórczość”. Redaktorem naczelnym tego czasopisma był do 1950. W 1948 roku otrzymał profesurę. Do historii krakowskiej polonistyki przeszło prowadzone przez niego seminarium, w którym uczestniczyli m.in. Jan Błoński, Ludwik Flaszen, Andrzej Kijowski, Konstanty Puzyna. To oni pod kierunkiem mistrza stworzyli tzw. krakowską szkołę krytyki. Sam Wyka regularnie publikował wówczas nie tylko w „Twórczości”, lecz również w „Życiu Literackim”, „Nowej Kulturze” czy „Przekroju”. Udzielał się także w Związku Literatów Polskich, pracował w komitetach redakcyjnych Dzieł Mickiewicza oraz Słownika języka Adama Mickiewicza. I wydawał kolejne książki, szczegółowo omawiane na łamach prasy naukowej i literackiej, takie jak Modernizm polski czy dwa tomy studiów o poemacie i tekście Pana Tadeusza. W latach sześćdziesiątych ogłosił ponadto książkę o fenomenie filmu i kina Podróż do krainy nieprawdopodobieństwa, biografie: malarza Tadeusza Makowskiego i komediopisarza Aleksandra Fredry, a na dodatek zbiory szkiców, recenzji i felietonów krytycznoliterackich Łowy na kryteria i Stara szuflada.
Lata siedemdziesiąte przyniosły książkę o życiu i malarstwie Jacka Malczewskiego Thanatos i Polska, trzytomowy wybór pism pod wspólnym tytułem Wędrując po tematach. Pracę dydaktyczną i naukową systematycznie godził Wyka z pracą krytyka literackiego i publicysty. Kierował pracami Zakładu Literatury Polskiej XIX i XX wieku UJ, przewodniczył Radzie Naukowej Instytutu Badań Literackich PAN, a równocześnie publikował w tygodnikach „Polityka” i „Kultura”. Warto wiedzieć, że był w tym czasie także wiceprezesem klubu sportowego Cracovia. Nigdy nie krył się z pasją do sportu, zwłaszcza do piłki nożnej, o czym pisał jego przyjaciel Tadeusz Różewicz, któremu zresztą Wyka poświęcił książkę Różewicz parokrotnie wydaną w roku 1977, już po śmierci autora, w opracowaniu córki, Marty Wyki. Kazimierz Wyka zmarł nagle, w wyniku zawału serca, 19 stycznia 1975 roku, w wieku sześćdziesięciu pięciu lat. Pochowany został na Cmentarzu Salwatorskim w Krakowie.
Lista jego dokonań naukowych oraz twórczych jest długa. Nie sposób nie wspomnieć o Duchach poetów podsłuchanych z 1959 roku, czyli tomie, w którym przedstawił popisowe pastisze stylów najświetniejszych naszych twórców; o tomie Opowiadań, ogłoszonych pod redakcją Włodzimierza Maciąga w roku 1978; o wydanych także po śmierci Kazimierza Wyki książkach eseistycznych Nowe i dawne wędrówki po tematach oraz Reymont, czyli ucieczka od życia, a także o zbiorze Odeszli, w którym pomieszczono wspomnieniowe teksty na temat Stefana Kołaczkowskiego, Karola Ludwika Konińskiego, Juliusza Kleinera, Kazimierza Nitscha, Stanisława Pigonia, Wilhelma Macha.
Od roku 1980 przyznawana jest w Krakowie Nagroda im. Kazimierza Wyki za wybitne osiągnięcia w dziedzinie krytyki literackiej, eseistyki literaturoznawczej i krytyki sztuki. Pierwszymi jej laureatami zostali Jerzy Kwiatkowski i Jan Błoński, w kolejnych latach uhonorowano nią Jerzego Jarzębskiego, Jacka Łukasiewicza, Mieczysława Porębskiego, Marię Janion. Na liście laureatów znajdują się również tak znakomici znawcy, jak Marian Stala, Tadeusz Nyczek, Andrzej Mencwel czy Edward Balcerzan. W ostatnich latach otrzymali ją Małgorzata Łukasiewicz, Maria Poprzęcka oraz Ireneusz Kania.
