Autorka powieści „Noce i dnie”, mikropowieści „Na wsi wesele”, zbiorów opowiadań „Ludzie stamtąd” oraz „Gwiazda zaranna”, a ponadto utworów dla dzieci i młodzieży – Maria Dąbrowska urodziła się sto trzydzieści pięć lat temu, 6 października 1889 w Russowie pod Kaliszem.
Jej dziełem życia są oczywiście „Noce i dnie”. Dwa pierwsze tomy „Bogumił i Barbara” oraz „Wieczne zmartwienie” ukazały się w roku 1932, tomy trzeci „Miłość” i czwarty „Wiatr w oczy” wyszły w latach 1933-1934. Na podstawie dwu pierwszych tomów Jerzy Antczak nakręcił w roku 1975 film fabularny, a także serial telewizyjny z Jadwigą Barańską i Jerzy Bińczyckim w rolach głównych oraz z muzyką Waldemara Kazaneckiego. Film ów przyczynił się do ponownego zainteresowania prozą Dąbrowskiej szerokiego grona czytelników. O jej życiu i twórczości powstało wiele interesujących opracowań monograficznych autorstwa m.in. Tadeusza Drewnowskiego. Andrzeja Kijowskiego, Zdzisława Libery, a w ostatnich latach Grażyny Borkowskiej i Ewy Głębickiej. Szkice poświęcone jej pisarstwu poświęcili m.in. Kazimierz Wyka oraz Hanna Kirchner. Innym równie wybitnym jak „Noce i dnie” dziełem życia Dąbrowskiej okazały się jej „Dzienniki” – prowadzone od 1914 do 1965 – ogłoszone drukiem po raz pierwszy w 1988 w opracowaniu Drewnowskiego.
Maria Dąbrowska, z domu Szumska uczyła się na pensjach w Kaliszu i Warszawie, od 1907 studiowała nauki przyrodnicze na uniwersytetach w Lozannie i w Brukseli. W 1910 zaczęła publikować artykuły publicystyczne na łamach takich czasopism, jak: „Gazeta Robotnicza”, „Zaranie” oraz „Społem”. Za swój debiut literacki uważała opowiadanie „Janek” wydrukowane w „Prawdzie” w 1914. W 1911 wyszła za mąż za Mariana Dąbrowskiego i wraz z nim lata 1913-1914 spędziła w Londynie, gdzie także studiowała, korzystając ze stypendium Towarzystwa Kooperatystów. Po powrocie do kraju pracowała w Piotrkowie i Lublinie, zaś w 1917 osiadła w Warszawie. Zatrudniła się w redakcji „Chłopskiej Sprawy”, z czasem zaczęła współpracować z pismem „W słońcu”, wydawanym przez Stefanię Sempołowską, pedagożkę i działaczkę oświatową.
Utrzymywała się z pracy w Ministerstwie Rolnictwa, w Głównym Urzędzie Ziemskim, w Ministerstwie Reform Rolnych. W roku 1924 włączyła się aktywnie w życie literackie. Po śmierci męża w 1925, związała się ze Stanisławem Stempowskim, społecznikiem, politykiem oraz wydawcą. Była już wtedy autorką utworów dla najmłodszych czytelników „Dzieci ojczyzny”, ponadto wspomnień „Uśmiech dzieciństwa” oraz zbioru nowel „Ludzie stamtąd”, który przyniósł jej uznanie krytyki. Następne lata zaowocowały popularyzatorską książką o Juliuszu Słowackim „Wielki Przemieniony”, szkicem o Edwardzie Abramowskim, a także podróżną rzeczą „U północnych sąsiadów”, wreszcie tomami opowiadań „Marcin Kozera” i „Przyjaźń”. W 1933 pisarkę uhonorowano Państwową Nagrodą Literacką. Należała do Polskiego PEN Clubu oraz ZZLP.
Przed wybuchem II wojny światowej ukazał się zbiór opowiadań „Znaki życia”, książki dla dzieci Czyste serca” oraz „Tu i tam”, a ponadto dramat historyczny „Geniusz sierocy”. Po napaści Niemiec hitlerowskich na Polskę pisarka wyjechała do Łucka, a potem do Lwowa. Do Warszawy wróciła w 1941. Po upadku powstania warszawskiego znalazła się w obozie w Pruszkowie. Następnie mieszkała w Podkowie Leśnej i w Zduńskiej Woli, a wiosną 1945 znów była w Warszawie. Podjęła współpracę z założonym w Krakowie przez Kazimierza Wykę miesięcznikiem „Twórczość”, w którym opublikował dramat „Stanisław i Bogumił”. W czasach stalinowskich starała się nie tworzyć niczego w duchu obowiązującej wtedy doktryny socrealistycznej. Przetłumaczyła za to dwutomowy „Dziennik” Samuela Pepysa, wydany w 1952, a także kilkanaście opowiadań Antona Czechowa do edycji zredagowanej przez Natalię Modzelewską w 1953. Dopiero w latach 1955-1956 wydała dwie książki z krótkimi formami narracyjnymi: „Gwiazdę zaranną” i „Najdalszą drogę”, a także tom esejów „Myśli o sprawach i ludziach”. W roku 1959 światło dzienne ujrzała rzecz o życiu i twórczości Josepha Conrada „Szkice o Conradzie”.
Udzielała się aktywnie w zarządzie głównym PEN Clubu i na forum oddziału warszawskiego ZLP. W 1955 dostała Nagrodę Państwową, zaś w 1957 doktorat honoris causa Uniwersytetu Warszawskiego i zamieszkała w Komorowie pod Warszawą. W 1964 podpisała się pod „Listem 34” w sprawie zagrożonej w PRL-u wolności słowa. W latach 1961-1963 na łamach „Przeglądu Kulturalnego” publikowała pisaną w odcinkach powieść „Przygody człowieka myślącego”. Niestety, pracę nad utworem przerwała śmierć pisarki. Niedokończone „Przygody” wyszły w książce w 1970 z przedmową Anny Kowalskiej i było kilka razy wznawiane.
Analizując wyjątkowość „Nocy i dni” Hanna Kirchner skonstatowała: „W dziele Marii Dąbrowskiej wzorce wielkiego realizmu spełnione zostały w nowym porządku artystycznym przede wszystkim dzięki doświadczeniom XX wiecznej myśli filozoficznej, które skomplikowały psychologię typowych charakterów, a panoramie historycznych przeobrażeń warstwy społecznej, ukazanych w dziejach rodziny, nadały wymiar losu. Niewątpliwa jest więc też w «Nocach i dniach» rola edukacji modernistycznej, odnaleźć tu można klimat powieści skandynawskiej i ślady fascynacji twórczością Conrada”.
Maria Dąbrowska zmarła 19 maja 1965 w Warszawie. Pochowana została na cmentarzu na Powązkach.
