![](https://blog.polona.pl/wp-content/uploads/2022/01/otw-2-1-552x552.jpg)
Przede wszystkim poeta, ale także prozaik, dramaturg, eseista oraz tłumacz. A ponadto bohater niezliczonych anegdot. To o nim legendarny Franciszek Fiszer miał powiedzieć: „Zajechała pusta dorożka, z której wysiadł Leśmian”.
Pozostawił po sobie nie tylko wybitny dorobek twórczy, ale także jedyny w swoim rodzaju język liryczny, pełen śmiałych metafor, fascynujących porównań i odkrywczych pod względem słowotwórczym neologizmów. Do jego najpopularniejszych wierszy należą Topielec, Stodoła, Świdryga i Midryga, W malinowym chruśniaku, Dziewczyna czy Dwaj Macieje.
![](https://blog.polona.pl/wp-content/uploads/2022/01/1-2-1.jpg)
Jeden z najchętniej czytanych poetów polskich, chociaż trzeba wiedzieć, że za życia nie był rozpieszczany przez krytykę literacką. Urodzony 145 lat temu, 22 stycznia 1877 roku w Warszawie, dopiero w roku 1933 został przyjęty w poczet Polskiej Akademii Literatury – zaledwie cztery lata przed śmiercią. W drugiej połowie XX wieku w jego poezji rozkochała się niemal cała czytająca Polska. Nie sposób nie wspomnieć, że jego wiersze w formie piosenek wykonywali tak znakomici artyści, jak: Ewa Demarczyk, Marek Grechuta, Czesław Niemen czy Magda Umer, ale także w ostatnich latach przedstawiciele młodszych pokoleń: Stanisław Sojka, Grzegorz Turnau, Anna Maria Jopek, Daria Zawiałow.
Już jego pierwszy zbiór wierszy zatytułowany Sad rozstajny z roku 1912 to popis wielkiego talentu poetyckiego i wybitnego rzemiosła, a także niespotykanej wyobraźni. Wydana przez Jakuba Mortkowicza książka liczy blisko dwieście stron. Całość została podzielona na kilka części, cykli poetyckich. Tę zasadę poeta zastosował także przy komponowaniu następnych zbiorów.
![](https://blog.polona.pl/wp-content/uploads/2022/01/2-2-1.jpg)
Trzeba jednak wiedzieć, że zanim doszło do wydania Sadu rozstajnego, Leśmian przez wiele lat pisał wiersze w języku rosyjskim, a część z nich opublikował w pierwszej dekadzie XX wieku w czasopismach rosyjskich symbolistów w Moskwie. Po latach wiersze te przełożył na język polski mieszkający w Brukseli Marian Pankowski i opublikował w roku 1961 nakładem Oficyny Poetów i Malarzy w Londynie pod wspólnym tytułem Wiersze rosyjskie. Odnajdywane w następnych latach rosyjskojęzyczne wiersze Leśmiana tłumaczyli na polski Jacek Trznadel, Jerzy Ficowski, a niedawno Zbigniew Dmitroca.
![](https://blog.polona.pl/wp-content/uploads/2022/01/3-2-1.jpg)
Chociaż urodzony w Warszawie, dzieciństwo i młodość spędził Leśmian na Ukrainie, uczył się i studiował prawo w Kijowie. Po powrocie do Warszawy kilka razy wyjeżdżał do Francji i Niemiec, w czym pomógł mu spokrewniony z nim poeta modernistyczny Antoni Lange. Po zakończeniu I wojny światowej poeta pracował w Hrubieszowie i Zamościu jako notariusz oraz rejent. Do Warszawy wrócił dopiero w roku 1935. Przez długie lata publikował w mniej cenionych czasopismach, takich jak „Czartak” czy „Ponowa”, chociaż trzeba zaznaczyć, że dzięki znajomości z Zenonem Przesmyckim drukował także na łamach legendarnej „Chimery”. Przez całe życie prowadził ożywioną korespondencję zarówno z Przesmyckim, do którego pisał z wojaży do Paryża, Cannes, Monte Carlo czy Monachium, ale także ze Stefanem Żeromskim, Wacławem Berentem, Emilem Zegadłowiczem, Kornelem Makuszyńskim oraz z krytykami Wilhelmem Feldmanem i Karolem Wiktorem Zawodzińskim.
![](https://blog.polona.pl/wp-content/uploads/2022/01/4-2-1.jpg)
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości uwagę czytelników, ale także krytyki, zwrócił jego drugi zbiór wierszy z 1920 roku Łąka. Na ten imponujący pod względem artystycznego rozmachu tom poetycki składają się wiersze ułożone w cyklach takich, jak: Ballady, W malinowym chruśniaku, Pieśni kalekujące, Ponad brzegami oraz utwory dłuższe: Wspomnienie, Pururawa i Urwasi, Asoka, a także utwór tytułowy.
Trzeba jednak pamiętać, że zanim ukazała się Łąka, Leśmian ogłosił opartą na motywach wschodnich prozę o proweniencji fantastycznej i baśniowej, a zatem Klechdy sezamowe i Przygody Sindbada Żeglarza. Ten ostatni tytuł, wydany po raz pierwszy w 1913 roku, doczekał się licznych wznowień, tak przed wojną, jak i w czasie wojny, mianowicie w roku 1944 w Jerozolimie.
![](https://blog.polona.pl/wp-content/uploads/2022/01/5-2-1.jpg)
Nie sposób nie wspomnieć przy tej okazji, że nawiązujące do rodzimego folkloru Klechdy polskie po raz pierwszy w edycji książkowej ukazały się dopiero w 1956 roku w Londynie (a trzy lata później w kraju).
Zawieszony egzystencjalnie, intelektualnie oraz twórczo między epoką Młodej Polski a okresem dwudziestolecia międzywojennego, Leśmian – uważny czytelnik pism Fryderyka Nietzschego i Henriego Bergsona – został w końcu doceniony. Pisał o nim Karol Irzykowski, zainteresował się jego twórczością skamandryta – Kazimierz Wierzyński, a także awangardysta – Stanisław Młodożeniec, który wygłaszał o fenomenie jego twórczości wnikliwe odczyty.
![](https://blog.polona.pl/wp-content/uploads/2022/01/6-2-1.jpg)
Równolegle z liryką Leśmian uprawiał eseistykę. Jest wszak autorem wartych lektury szkiców i recenzji o Juliuszu Słowackim, Stanisławie Wyspiańskim, Adolfie Nowaczyńskim, ale także o Leopoldzie Staffie, Marii Konopnickiej, Bronisławie Ostrowskiej. Pisał też o autorach obcych, takich jak wspomniany Bergson, Anatol France, Maurycy Maeterlinck, Edgar Allan Poe. Ważną rolę w jego dorobku eseistycznym pełnią rozprawy o charakterze teoretycznym: o sensie poezji, o istocie bycia poetą. Do tych najświetniejszych znawcy przedmiotu zaliczają teksty: Artysta i model, Rytm jako światopogląd, Z rozmyślań o poezji.
Niezwykle ważnym dla zrozumienia poetyki Leśmiana okazał się jego Traktat o poezji. Rozprawa ta – uznawana przez jakiś czas za zaginioną – ukazała się jako wprowadzenie do emigracyjnego wydania Łąki w 1947 roku pod auspicjami Stowarzyszenia Pisarzy Polskich w Londynie. Kto sięgnie po tę edycję, znajdzie tam informację o okolicznościach, w jakich doszło do wywozu tego tekstu z płonącej Warszawy.
![](https://blog.polona.pl/wp-content/uploads/2022/01/7-2-1.jpg)
Najobszerniejszy, bo liczący aż dwieście dwadzieścia stron tom Leśmiana to wydany w 1936 roku Napój cienisty z cyklami: Powieść o rozumnej dziewczynie, Postacie, Spojrzystość oraz z arcydzielnymi wierszami: Dziewczyna, Urszula Kochanowska, Panna Anna czy Pan Błyszczyński i Dwaj Macieje. „I z zachłanną radością mąci mu się głowa, / Gdy ujmie niepochwytność w dwa przyległe słowa!” – napisał w wierszu Poeta, poniekąd wypowiadając własną zasadę twórczą. Ale także w tym samym wierszu czytamy: „A słowa się po niebie włóczą i łajdaczą – / I udają, że znaczą coś więcej, niż znaczą!”.
![](https://blog.polona.pl/wp-content/uploads/2022/01/8-2-1.jpg)
W wielu utworach poświęconych sensowi życia i śmierci, ale przecież przepojonych erotyzmem, poeta snuje refleksję na temat doczesności, wieczności i nicości. Tragiczny humanizm – takim oto określeniem scharakteryzował poezję Leśmiana Jacek Trznadel, edytor jego czterotomowych Dzieł wszystkich (2010–2012), autor podstawowego polonistycznego opracowania Twórczość Leśmiana. Próba przekroju z 1964 roku.
Oczywiście Leśmian to także dramaturg. Znamienne, że tytułowy utwór jego czwartego zbioru wierszy Dziejba leśna, wydanego w roku 1938, a zatem rok po śmierci autora, to wszak nie wiersz, lecz rozpisana na role scena liryczna z Dziewczyną i Makarym w rolach głównych.
![](https://blog.polona.pl/wp-content/uploads/2022/01/9-2-1.jpg)
Cóż, Leśmian był także człowiekiem teatru, współtwórcą Teatru Artystycznego w Warszawie już w 1911 roku, a także kierownikiem literackim Teatru Polskiego w Łodzi. Jego najlepsze sztuki to: Pierrot i Kolombina, Skrzypek opętany, Bajka o złotym grzebyku czy niedokończone Zdziczenie obyczajów pośmiertnych. Czytane dzisiaj, okazują się bardziej utworami literackimi niż teatralnymi, co nie umniejsza przecież ich rangi i wartości.
![](https://blog.polona.pl/wp-content/uploads/2022/01/10-2.jpg)
Tak jak przed II wojną światową Bolesławem Leśmianem fascynował się awangardysta Młodożeniec, tak po wojnie klasycysta Mieczysław Jastrun w swoim wyborze i z własnym wstępem ogłosił w roku 1955 reprezentatywne Poezje wybrane Leśmiana, opierając się na czterech tomach poetyckich. W roku 1962, dzięki staraniom Jacka Trznadla, ukazały się Utwory rozproszone autora Łąki, , a ponadto utwory prozatorskie w rodzaju Legend tęsknoty i Legendy o Żołnierzu Polskim. Dzięki tej edycji obraz pisarza stał się kompletny.
![](https://blog.polona.pl/wp-content/uploads/2022/01/11-2.jpg)
Kreśląc portret pisarza, zmarłego 5 listopada 1937 roku i pochowanego na Starych Powązkach w Warszawie, trzeba jeszcze wspomnieć o jego zasługach jako tłumacza. To przecież jego talentowi translatorskiemu zawdzięczamy dwutomowe Opowieści nadzwyczajne Edgara Allana Poe, ogłoszone już w 1913 roku, a poprzedzone jego kompetentnym wstępem, charakteryzującym istotę pisarstwa tego amerykańskiego nowelisty.
![](https://blog.polona.pl/wp-content/uploads/2022/01/12-2.jpg)
Na temat życia i twórczości Bolesława Leśmiana powstało wiele rozpraw i książek. Gdybym miał polecić którąś z nich, to wybrałbym wydaną w roku 2001, a niedawno wznowioną pracę Jarosława Marka Rymkiewicza zatytułowaną Leśmian. Encyklopedia. Przełamując formułę akademickiej wypowiedzi, Rymkiewicz w tyleż brawurowy, co subtelny sposób uchwycił – jeśli można się tak wyrazić – niepochwytność liryki tego jedynego w swoim rodzaju autora. W wierszu Srebroń napisał Leśmian: „To – niepoprawny Istnieniowiec! / – Poeta! – Znawca mgły i wina”. Tym właśnie był – i jest! – jako poeta: „niepoprawnym Istnieniowcem”.
![](https://blog.polona.pl/wp-content/uploads/2022/01/13-2.jpg)