Karol Lipiński, pierwszy po Paganinim

Znał się z wielkimi kompozytorami swojego czasu, Fryderykiem Chopinem, Robertem Schumannem, Ryszardem Wagnerem; występował z pierwszą europejskiej sławy pianistką Marią Szymanowską, koncertował – i to nie raz – z genialnym Niccolό Paganinim. Ten ostatni pytany, kto jest największym skrzypkiem, zwykł odpowiadać, że nie wie, kto jest pierwszym, ale drugim na pewno Karol Lipiński (1790–1861).

Z Paganinim koncertował, czy raczej pojedynkował się na skrzypce parokrotnie. Najpierw dwa razy podczas pobytu we Włoszech, w trakcie którego Lipiński zwiedził Padwę, Wenecję i Mediolan. Do tychże pojedynków doszło w Piacenzy i to dwa razy, bo 17 kwietnia oraz 24 maja 1918 roku. Następnie w maju 1829 roku w Warszawie, podczas uroczystości koronacyjnych Mikołaja I.

Opromieniony sławą wirtuoza Lipiński udał się kilka lat później w następną trasę koncertową po Europie. W 1835 roku występował w Londynie, Manchesterze i Londynie, a także w Lipsku, gdzie został koncertmistrzem Gewandhausu, czyli orkiestry królewskiej Fryderyka Augusta. Co ciekawe, podczas pobytu w Dreźnie zajmował się nie tylko koncertowaniem, ale także komponowaniem oraz nauczaniem. W gronie jego uczniów znaleźli się m.in. kilkunastoletni Henryk Wieniawski oraz Joseph  Joachim.

Pozostawił po sobie nie tylko sławę wybitnego instrumentalisty, ale także szereg,  dzisiaj już nieco zapomnianych, ale w swoim czasie chętnie wykonywanych utworów. Należą do nich koncerty skrzypcowe, symfonie, liczne polonezy, kaprysy, ronda, w tym także utwory na dwoje skrzypiec. Ponadto komponował rozliczne wariacje skrzypcowe na tematy wzięte z oper Gioacchino Rossiniego, Vincenzo Belliniego, Giuseppe Verdiego, Giacomo Meyerbeera, a nawet Jana Stefaniego. Sam też komponował krótkie utwory operowe zwane śpiewogrami, takie jak: Szlachta czynszowa, czyli kłótnia o wiatr, Kłótnia przez zakład, Syrena z Dniestru czy Terefere w Tarapacie.

Urodził w Radzyniu Podlaskim, gdzie jego ojciec Feliks był koncertmistrzem orkiestry utrzymywanej przez rodzinę Potockich. Ojciec też był jego pierwszym nauczycielem. W roku 1799 przeniósł się z rodzicami do Lwowa, gdzie już jako wykształcony muzyk podjął pracę w orkiestrze teatru niemieckiego. Z czasem został dyrygentem, a następnie dyrektorem tej orkiestry. W 1812 roku w Warszawie uczył się pracy w teatrze operowym, a dwa lata później pojechał do Wiednia, gdzie kształcił się pod okiem Ludwiga Spohra, sławnego skrzypka, dyrygenta oraz kompozytora, co ciekawe – za życia cenionego na równi z Ludwigiem van Beethovenem.

Właśnie pod wpływem Spohra postanowił poświęcić się karierze skrzypka koncertującego. Po  kilkumiesięcznym pobycie we Włoszech, w trakcie którego występował z Paganinim, w latach 1819–1924 popisywał się swoimi umiejętnościami przed publicznością Kijowa, Wilna, Krakowa, Wrocławia i Poznania, a także Lipska i Berlina, o Warszawie  nie wspominając. Niebawem otrzymał nominację  na pierwszego skrzypka Dworu Królewsko-Polskiego, a kilka lat później,  w roku 1831 – Dworu Carskiego.

Koncertował także w Paryżu, gdzie w organizacji występu pomagał mu Fryderyk Chopin, z którym prowadził zresztą ożywioną korespondencję. Spotkał się tam ponadto z najświetniejszymi przedstawicielami polskiej emigracji:  Julianem Ursynem Niemcewiczem, Ignacym Chodźką oraz Adamem Mickiewiczem i Bohdanem Zaleskim. W 1839 roku dostał posadę koncertmistrza orkiestry królewskiej Fryderyka Augusta w Dreźnie. Podobno zawsze miał Polskę w sercu, czego dowodem polskie motywy w jego twórczości.

W poczet jego ważnych osiągnięć trzeba zaliczyć opracowanie tomu Pieśni polskie i ruskie ludu galicyjskiego, a także wydane w osobnej książce opracowanie muzyczne sonetów Adama Mickiewicza.

W roku 1845 kupił majątek Urłów koło Tarnopola, w którym  osiadł wraz z żoną Reginą (uznawaną za jedną z najpiękniejszych kobiet Lwowa) i  dziećmi, gdzie  zajął się także działalnością obywatelską, m.in. organizując nauczanie dla chłopskich dzieci. Po śmierci żony w 1856 roku (co mocno odbiło się na jego zdrowiu psychicznym), ciężko rozchorował się na reumatyzm, w efekcie czego zmuszony był przejść na muzyczną emeryturę. Zmarł z powodu ataku astmy w wieku 71 lat. Tam też, na Ukrainie, został pochowany.

◊◊◊

Digitalizację materiałów bibliotecznych w ramach projektu „Patrimonium – zabytki piśmiennictwa” dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.

◊◊◊