Andrzej Dobosz poleca. Lech Giemza. „»Rzeka, która cierpi«. O poezji Czesława Miłoszaˮ. Kraków 2021

Czesław Miłosz, syn Aleksandra i Weroniki z Kunatów, urodzony w Szetejniach nad Niewiażą na Litwie 30 czerwca 1911 roku.

W latach 1914–1918 przebywał w Rosji, gdzie pracował jego ojciec, inżynier dróg i mostów.

Po powrocie do Polski rodzina zamieszkała w Wilnie. Tu Czesław ukończył gimnazjum, potem studiował prawo na Uniwersytecie Stefana Batorego. Przystąpił do grupy poetyckiej „Żagary”, do której należeli też Teodor Bujnicki, Jerzy Zagórski i Aleksander Rymkiewicz.

Debiutował w roku 1933 Poematem o czasie zastygłym. Wpływ miał na niego daleki krewny Oskar Miłosz, poznany w czasie wyjazdu do Paryża.

W roku 1936 ogłosił tom Trzy zimy. Uprawiał też publicystykę – Bulion z gwoździ wydał w„Żagarach” (1931) czy Radość i poezja w „Pionie” (1939).

Jesienią 1939 roku wyjechał do Rumunii z ekipą Polskiego Radia, powrócił do Wilna w 1940, następnie do Warszawy przez „zielonągranicę” (co opisał w Rodzinnej Europie). W Warszawie pracował jako woźny Biblioteki Uniwersytetu, współpracował z podziemną organizacją „Wolność”, brał udział w konspiracyjnym życiu literackim i kulturalnym. Był częstym gościem w Stawisku, majątku Iwaszkiewiczów w Podkowie Leśnej, gdzie spotykali się między innymi Krzysztof Kamil Baczyński, Kazimierz Wyka, Witold Lutosławski. Po upadku Powstania Warszawskiego przebywał krótko w Goszycach pod Krakowem, a potem w samym Krakowie. W roku 1940 ogłosił Wiersze pod pseudonimem Jan Syróć.

Pod koniec wojny był związany z Janiną Cękalską z domu Dłuską, która wiele lat później została jego żoną.  Mieli dwóch synów: Antoniego urodzonego w 1947 i Piotra urodzonego w 1951 roku.

W roku 1945 wydaje tom Ocalenie. Są w nim dwa cykle stworzone podczas wojny –  Świat poema naiwne oraz Głosy biednych ludzi i kilkanaście osobnych wierszy.

Wkrótce wyjeżdża na placówkę dyplomatyczną do Stanów Zjednoczonych jako attaché kulturalny w Waszyngtonie. W roku 1951 następuje przełom. W Polsce szaleje stalinowski terror. W literaturze i sztuce obowiązuje doktryna realnego socjalizmu. Z trudem udaje się Miłoszowi wyjechać z Polski do Paryża, gdzie podejmuje decyzję o zerwaniu kontaktów z krajem i prosi władze francuskie o azyl.

Konstanty Ildefons Gałczyński ogłasza natychmiast Poemat dla zdrajcy. Nie tylko utwory, ale nawet nazwisko staje się niecenzuralne.

Jedyne oparcie Miłosz znajduje w Jerzym Giedroyciu i środowisku paryskiej „Kultury”. Natomiast z ogromną uwagą słuchane są wszystkie jego wystąpienia w audycjach Wolnej Europy i londyńskim BBC.

W roku 1953 Czesław Miłosz ogłasza w paryskim Instytucie Literackim Zniewolony umysł – esej czytany w odcinkach w zachodnich radiostacjach, który mnie i grupie moich najbliższych przyjaciół wydawał się przenikliwym opisem otaczającej nas rzeczywistości.

Ważnym momentem było zaproszenie na uniwersytet w Berkeley, gdzie w roku 1961 został mianowany profesorem i tam osiadł na stałe.

Rok 1980 to otrzymanie Nagrody Nobla w dziedzinie literatury. Po śmierci żony (1986) ożenił się w 1992 roku z Carol Thigpen. Często przebywa w Polsce i ostatnie lata spędzają z żoną w Krakowie, w mieszkaniu przy ulicy Wojciecha Bogusławskiego, podarowanym przez miasto. Umiera w Krakowie 14 sierpnia 2004 roku i zostaje pochowany w kościele Ojców Paulinów na Skałce 28 sierpnia.

 Na obwolucie książki „Rzeka, która cierpi”. O poezji Czesława Miłosza Lecha Giemzy  czytamy: …książka adresowana jest nie tylko do środowisk akademickich, ale także, a może  przede wszystkim – do szerokiego grona miłośników poezji współczesnej. … Badaczowi udała się nie lada sztuka: w niewielkim objętościowo tekście zdołał zmieścić kluczowe rozpoznania dotyczące twórczości poety… Dowiemy się z książki o zasadach rządzących językiem poetyckim Miłosza… poznamy role pamięci i wyobraźni w dziele artysty oraz jego nieustanny głód świata.

I ja się z tą opinią zgadzam.

Lech Giemza. „»Rzeka, która cierpi«. O poezji Czesława Miłoszaˮ w POLONIE