Andrzej Dobosz stanowczo odradza. Pan Dezydery. Powieść przez Konstantego Podwysockiego. Wilno 1843

Bohater tej powieści był od najwcześniejszego dzieciństwa rozpieszczany przez matkę, kobietę złośliwą, bez żadnego umysłowego wykształcenia. Tolerowała ona wszelkie kaprysy swego ulubieńca, nieuctwo, brak jakiejkolwiek dyscypliny umysłowej, nieuprzejmość wobec innych.

Dość wcześnie oddano go do wojska. Tam zamożnego młodzieńca otoczyli pochlebcy, którzy korzystając z jego środków, wprowadzili go w zmysłowe życie garnizonu, łatwe miłostki, karty, pijaństwo. Pułk, w którym służył został wysłany na wojnę turecką. On jednak szybko zapadł na mołdawską febrę i całą kampanię spędził w szpitalu wojskowym w Jassach. Po wojnie podjął decyzję o dymisji z wojska. W czasie wojennej zawieruchy zmarli oboje rodzice. Osamotniony zaczął urządzać wystawne przyjęcia, podczas których barwnie opowiadał o swych niesłychanych wyczynach wojennych.

Nieopodal posiadłości Dezyderego znajdował się majątek należący do oficera, który  ̶  walcząc po stronie Napoleona w Hiszpanii  ̶  wpadł tam z zasadzkę. Ciężko ranny został uratowany przez swego pułkownika. Nie wrócił jednak do zdrowia. W testamencie sporządzonym tuż przed śmiercią nakazał swej piętnastoletniej córce Julii, by poślubiła pułkownika. Julia pozostawała w Polsce pod opieką siostry ojca. Razem z nią wychowywał się tam jej rówieśnik Wacław. Julia i Wacław, przebywając ze sobą od dzieciństwa, pokochali się, nie wątpiąc o swym przyszłym małżeństwie. Tymczasem do kraju wraca pułkownik. Zachwyca się urodą Julii. Ponadto, spędziwszy życie na polach bitew, prócz orderów nie posiada żadnych dóbr. Teraz wpada mu w ręce znaczny majątek. Julia, wychowana w miłości i ślepym posłuszeństwie wobec ojca, wychodzi z najgłębszym smutkiem za pułkownika. Z pełną lojalnością pełni swe obowiązki małżeńskie, poświęcając wiele czasu dobroczynności. Pułkownik znakomicie zarządza gospodarstwem. Wacław wyjeżdża na studia zagranicę. Po jego powrocie ciotka przekonuje pułkownika, że jedynie możliwość widywania się młodych, może łagodzić melancholię. Julia i Wacław zaczynają się spotykać. Julia dba, by zawsze działo się to wtedy, gdy mąż jest w domu.

Podczas jednego z pijaństw u Dezyderego oświadcza on, że nie ma kobiety, która mu się oprze. Ktoś wspomina o pięknej pułkownikowej. Dezydery składa wizytę sąsiadce. Zasypuje ją komplementami na temat jej urody, ale nie robi to na niej żadnego wrażenia. Wreszcie zbliża się do niej, chcąc ją objąć. Wzburzona, dzwoni na kamerdynera, by wezwał męża. Po chwili żałuje swego odruchu. Wchodzącemu pułkownikowi oświadcza, że sąsiad chciałby zapoznać się z udoskonaleniami wprowadzonymi w ich owczarni. Pułkownik poświęca dwie godziny na pokazanie mu stada. Reakcja gościa wskazuje na to, że ten nie słucha, co się do niego mówi albo nie rozumie tego, co słyszy.

Dezydery, ciężko obrażony, zdobywa korespondencję Julii do jednej z ich sąsiadek, studiuje charakter jej pisma i podrabia intymny list Julii do Wacława. Wiedząc też, że pułkownik udał się w podróż, wysyła za nim posłańca z listem rzekomego sługi, donoszącym, że Wacław przyjechał do Gurowa.

Wacław rzeczywiście przyjeżdża, rozżalony, że Julia nie chciała wytrwać w ślubach czystej miłości, jaką sobie przyrzekli. Ona czyta swój rzekomy list, zdając sobie sprawę, że padła ofiarą intrygi. Pułkownik wraca z drogi i urządza Julii okropną awanturę, w czasie której ona mdleje. Po odzyskaniu przytomności dostaje silnej gorączki. Po trzech dniach umiera.

Wacław wyzywa Dezyderego na pojedynek, w wyniku którego ten ponosi śmierć. Jego zadłużony majątek zostaje rozparcelowany. Zabudowania popadają w ruinę.

Pan Dezydery. Powieść przez Konstantego Podwysockiego. Wilno 1843 w POLONIE

◊◊◊

Artykuł powstał w ramach realizacji przez Bibliotekę Narodową projektu „Patrimonium – digitalizacja i udostępnienie polskiego dziedzictwa narodowego ze zbiorów Biblioteki Narodowej oraz Biblioteki Jagiellońskiej” współfinansowanego ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa 2014-2020 oraz budżetu państwa.

◊◊◊

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.