Przegląd Cyfrowej Biblioteki Narodowej Polona/Blog

Cracovia Metropolis Regni Poloniae, [Coloniae Agrippinae] : [Anton Hierat], [1618]. Skala nieokreślona, miedzioryt ręcznie kolorowany. Panorama na 2 arkuszach, naklejona na arkusz papieru żeberkowego. Całość 36×111 cm. Biblioteka Narodowa, ZZK 12 162.

mrpcracovia1

Jest to pierwsza szczegółowa panorama Krakowa. Pochodzi z dzieła Civitates orbis terrarum opracowanego i wydanego w Kolonii w latach 1572-1618 przez Georga Brauna i Franza Hogenberga, przedstawicieli flamandzko-holenderskiej szkoły kartograficznej. Praca ta jest najwcześniejszym tak dużym zbiorem planów, widoków i opisów miast. Została pomyślana jako uzupełnienie atlasu świata Abrahama Orteliusa – Theatrum Orbis Terrarum, wydanego po raz pierwszy w 1570 roku i od tego czasu wielokrotnie wznawianego i uzupełnianego (w Polonie dostępne są wydania z 1573, 1592 i 1603 roku). Wśród przedstawionych w Civitates… miejsc znajdują się najważniejsze miasta europejskie oraz niektóre miasta azjatyckie, afrykańskie i amerykańskie. W kolejnych wydaniach znalazły się również widoki ośmiu miast polskich. Prezentowana panorama Krakowa pochodzi z szóstego i zarazem ostatniego tomu dzieła.

Wawel, herby Korony i Litwy.
Wawel, herby Korony i Litwy.

Widok miasta opatrzony jest tytułem Cracovia Metropolis Regni Poloniae. Ozdabia go pięć herbów: nad Wawelem podtrzymywany przez dwa anioły znajduje się herb Polski, na prawo od niego widnieje litewska Pogoń. Przy wstędze z napisem tytułowym umieszczony jest herb Krakowa oraz Biscione – znak Sforzów odziedziczony po Viscontich.

Biscione – herb Sforzów.
Biscione – herb Sforzów.

Podobnie, za pomocą wstęg i znaków herbowych, oznaczono Kleparz (Clepardia) i Kazimierz (Casimiria).

Kleparz i herb z postacią św. Floriana.
Kleparz i herb z postacią św. Floriana.

Panorama sporządzona jest z natury, skomponowano ją wykonując przygotowawcze rysunki miasta z kilku punktów widokowych, dzięki czemu oddaje wiarygodnie obraz zespołów urbanistycznych aglomeracji. Widok obejmuje Kraków z górującym nad nim Wawelem, oddzielony nieistniejącym dziś nurtem Starej Wisły Kazimierz wraz z dzielnicą żydowską (Oppidum Iudeorum), Kleparz i Stradom.

Kazimierz i Stara Wisła.
Kazimierz i Stara Wisła.

Przedstawiono na nim również przedmieścia oraz wsie. Po lewej stronie znajduje się Łobzów, w centrum widać Garbary (obecnie Piaski) wraz z zespołem kościelno-klasztornym karmelitów. Po prawej stronie, przy ujściu Rudawy, znajdują się Półwsie Zwierzynieckie, a po drugiej stronie Wisły Dębniki.

Łobzów i Pałac Królewski.
Łobzów i Pałac Królewski.

U dołu panoramy przedstawiono królewski orszak, wzorowany najpewniej na tzw. Rolce Sztokholmskiej, w którym Zygmunt III Waza podąża do łobzowskiej rezydencji (Habitatio Hortularii S.R.Mtis).

„Nobiles equites” – jeźdźcy z królewskiego orszaku.
„Nobiles equites” – jeźdźcy z królewskiego orszaku.
Zygmunt III Waza w drodze do pałacu w Łobzowie.
Zygmunt III Waza w drodze do pałacu w Łobzowie.

Przeglądając panoramę wyraźnie widać nie tylko królewski orszak i najważniejsze budynki, ukazano też wiele szczegółów ilustrujących życie codzienne dawnego Krakowa. Widoczni są flisacy na wiślanych tratwach, konie przy stajniach, krążące nad miastem ptaki, a nawet szubienica z trzema wisielcami.

Flisacy na Wiśle.
Flisacy na Wiśle.
Szubienica.
Szubienica.

 

Licencja Creative Commons
Kraków 1618 by Barbara Majewska i Małgorzata Tomaszewska is licensed under a Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe License.