Przegląd Cyfrowej Biblioteki Narodowej Polona/Blog

Władysław Semkowicz: historyk, paleograf, heraldyk


Dzisiaj należy do grona historyków zapoznanych, ale znawcy przedmiotu twierdzą, że jego prace, zwłaszcza te z zakresu paleografii, heraldyki, genealogii, kartografii, numizmatyki okazują się cały czas przydatne. Jako historyk Władysław Semkowicz (1878–1949) – profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego kontynuował tradycje rodzinne, profesorem Uniwersytetu we Lwowie był jego ojciec Aleksander.

Właśnie na zlecenie ojca – jako kilkunastoletni adept nauk pomocniczych historii – wykonał blisko czterdzieści map do wydanych w latach dwutomowych Opowiadań z dziejów powszechnych, wydanych w latach 1893–1894.

Jego młodość to Lwów, tu studiował historię, m.in. u Ludwika Finkla i Bronisława Dembińskiego, geografię u Antoniego Rehmana oraz prawo u Władysława Abrahama. Uczestniczył w pracach działającego przy uniwersytecie Koła Historycznego, pod koniec XIX wieku pracował jako bibliotekarz Czytelni Akademickiej oraz jako nauczyciel gimnazjalny, zaś jako członek Akademickiego Koła Towarzystwa Szkoły Ludowej jeździł po Galicji z odczytami na temat dziejów polskich i powszechnych. Po latach jednemu ze swoich mistrzów z młodości Oskarowi Balzerowi poświęci okolicznościową broszurę.

Po uzyskaniu stopnia doktora w 1902 wyjechał – korzystając ze stypendium Akademii Umiejętności – do Rzymu, zaś po powrocie z Włoch wrócił do pracy nauczycielskiej, m.in. w gimnazjum klasycznym we Lwowie. Najważniejsze jego prace powstałe przed wybuchem I wojny światowej, to: Włodycy polscy, Drużyna i Śreniawa. Studium heraldyczne, Przysięga na słońce. Studium porównawcze prawno-etnologiczne, Przyczynki dyplomatyczne z wieków średnich oraz Mazowieckie przywileje rodowe z XIV i XV wieku, a także rzecz o Zyndramie z Maszowic. Szczególnie cenne pozostają jego badania nad Rocznikiem Świętokrzyskim. Wykonywał też regularnie rozmaite prace kartograficzne, zwłaszcza z zakresu historii Polski, zarówno z czasów średniowiecza, jak i XX wieku.

W czasie I wojny światowej znalazł się we Wiedniu, gdzie wraz z Jerzym Stanisławem Bystroniem oraz Stefanem Vrtlem zorganizował Polskie Archiwum Wojenne, w roku 1921 przekazane Centralnej Bibliotece Wojskowej. Niestety, zniszczone w wyniku napaści Niemiec hitlerowskich na Polskę we wrześniu 1939 roku.

Niezależnie od pracy naukowej, udzielał się publicznie i społecznie. W okresie dwudziestolecia międzywojennego był prezesem Towarzystwa Kresów Południowych oraz Towarzystwa Słowiańskiego, działał w Towarzystwie Miłośników Historii i Zabytków Krakowa. W ramach Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego występował z licznymi odczytami.

Jako profesor katedry nauk pomocniczych historii Uniwersytetu Jagiellońskiego w roku 1930  brał udział w pracach komisji do spraw herbu państwa, był członkiem Rady Archiwalnej przy Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Pełnił funkcję prodziekana i dziekana Wydziału Filozoficznego UJ. Z czasem został członkiem Towarzystwa Naukowe w Warszawie. Wielkim uznaniem cieszył się wydany w 1924 i potem wielokrotnie wznawiany skrypt Encyklopedia nauk pomocniczych historii w formie książkowej.

Tuż przed wybuchem II wojny światowej zdążył wydać Życie naukowe współczesnego Krakowa. 6 listopada 1939 został aresztowany w ramach akcji Sonderaktion Krakau, uwięziony najpierw we Wrocławiu, potem w obozie koncentracyjnym w Sachsenhausen.

Po zwolnieniu z obozu w listopadzie 1940 wrócił do Krakowa. Podjął pracę – prawdopodobnie na zlecenie dowództwa Armii Krajowej – w założonym na polecenie Hansa Franka – Instytucie Niemieckich Prac na Wschodzie, w którym zatrudnieni byli także, tacy naukowcy, jak: Franciszek Sławski, Marian Plezia, Tadeusz Ulewicz, a nawet Tadeusz Kantor. W konspiracji zajmował się losami zbiorów naukowych i artystycznych zarekwirowanych przez Niemców. Oskarżony zaraz po wyzwoleniu o kolaborację, został oczyszczony przez specjalnie w tej sprawie powołaną komisję. Nie mogąc jednak podjąć pracy pedagogicznej, skupił się na naukowej. Przygotował poprawione i uzupełnione wydanie swojego najpopularniejszej książki.

Zmarł 12 lutego 1949, pochowany został na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie. Tuż przed śmiercią opublikował studium Rozwój nauk pomocniczych historii w Polsce, ale jego ostatnie wielkie dzieło – licząca około sześciuset stron Paleografia łacińska – ukazało się dopiero dwa lata jego śmierci w 1951 roku.

◊◊◊

Digitalizację materiałów bibliotecznych w ramach projektu „Patrimonium – zabytki piśmiennictwa” dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.

◊◊◊